Thực hiện chủ trương của Chính phủ, đến cuối năm 2015 sẽ có trên 90% hàng hóa XNK được miễn kiểm tra thực tế và đến năm 2020 con số này được nâng lên 93%. Mục tiêu này cũng đồng nghĩa với tỷ lệ tờ khai hàng hóa XNK thuộc luồng xanh, luồng vàng sẽ tăng lên.

 

Ông Lê Đình Lợi, Phó Cục trưởng Cục Hải quan TP Hồ Chí Minh cho biết, năm 2014, số lượng tờ khai hàng hóa XNK tại thành phố đã ở mức gần 2,23 triệu tờ, trong đó số lượng tờ khai hải quan điện tử chiếm hơn 1,3 triệu tờ. Lượng tờ khai lớn như vậy, nhưng thời gian trung bình từ lúc mở tờ khai đến lúc được phép thông quan hàng hóa nhập khẩu hiện chỉ còn 34 giờ, giảm 18% so với năm trước; thời gian thông quan hàng hóa với hàng xuất khẩu chỉ còn 7 giờ, rút ngắn đến 58% so với trước.

 

Để rút ngắn được khoảng thời gian này, tạo thuận lợi cho hoạt động XNK hàng hóa, tỷ lệ tờ khai được xếp vào luồng xanh - diện miễn kiểm tra hàng hóa, hồ sơ hải quan đã ở mức 52%; luồng vàng chỉ phải kiểm tra hồ sơ là 36% và luồng đỏ buộc phải kiểm tra thực tế hàng hóa chỉ còn 12%. Lợi dụng sự thông thoáng này, nhiều DN đã tìm kẽ hở để buôn lậu, vận chuyển hàng cấm. Năm 2014, Hải quan thành phố đã bắt giữ tới 2.192 vụ buôn lậu và gian lận thương mại.

 

Theo ông Đỗ Thanh Quang, Chi cục trưởng Chi cục Hải quan sân bay Tân Sơn Nhất, bình quân mỗi ngày có 180 chuyến bay xuất nhập cảnh, hải quan phải thực hiện giám sát khoảng 24 ngàn hành khách, mở 1.000 tờ khai hải quan. Nhưng trong khi hàng hóa dừng tại nơi kiểm tra hải quan chỉ có 3 phút thì việc trang bị máy soi ngầm và hệ thống camera giám sát tại đây hiện vẫn chưa được trạng bị. Lợi dụng tình trạng này, gần đây nhất, trong tháng 12 vừa qua đã liên tiếp 4 vụ vận chuyển ma túy được các đối tượng xuất cảnh thực hiện với số lượng tổng cộng hơn 6kg heroin cùng 49,5 ngàn viên ma túy đổng hợp.

 

Tại hải quan chuyển phát nhanh cũng vậy, ngoài thực hiện 382 ngàn tờ khai trong năm 2014, hằng ngày lực lượng hải quan tại đây phải làm thủ tục cho trên 10 ngàn thư, bưu kiện, bưu phẩm hàng hóa chuyển phát nhanh. Trong khi địa điểm hoạt động phân tán ở nhiều nơi, hàng hóa làm thủ tục thông quan chủ yếu thông qua DN bưu chính hoặc chuyển phát nhanh thay mặt làm thủ tục, không trực tiếp làm việc với người gửi – nhận hàng, nhưng hải quan tại đây vẫn chưa có hệ thống quản lý cơ sở dữ liệu tập trung nên hoạt động vận chuyển ma túy, tiền chất và tân dược gây nghiện và hàng cấm hàng lậu vẫn diễn ra. Năm 2014, đã có 1.548 vụ vi phạm được hải quan chuyển phát nhanh phát hiện, trong đó có 242 vụ chuyển tân dược gây nghiện, ma túy và tiền chất.

 

Có tới 10.193 lượt tàu biển xuất nhập cảnh hằng năm nên ngay tại những cảng đã được trang bị máy soi container thì điều kiện mặt bằng, năng lực bốc dỡ của cảng chưa đáp ứng kịp. Hiệu quả trong việc chống buôn lậu còn thấp. Lợi dụng chính sách thông thoáng từ hệ thống khai báo hải quan điện tử, nhiều DN cố tình dùng những chiêu hết sức tinh vi, khai báo sai lệch để hàng hóa được hệ thống phân luồng xanh, vàng. Khi tờ khai bị xếp vào luồng đỏ phải kiểm tra thực tế hàng hóa, chủ hàng đã bỏ của chạy lấy người, dẫn đến hiện tượng luôn có hàng trăm container hàng hóa vô chủ bị bỏ tại các cảng biển.  

 

Thực hiện chủ trương của Chính phủ, đến cuối năm 2015 sẽ có trên 90% hàng hóa XNK được miễn kiểm tra thực tế và đến năm 2020 con số này được nâng lên 93%. Mục tiêu này cũng đồng nghĩa với tỷ lệ tờ khai hàng hóa XNK thuộc luồng xanh, luồng vàng sẽ tăng lên.

 

Do đó, để tăng cường giảm thiểu rủi ro và có cơ sở dữ liệu phục vụ việc phân luồng tự động trên hệ thống hải quan điện tử, năm 2014, Hải quan TP Hồ Chí Minh đã tập trung quản lý đối với các DN XNK chiếm tỷ trọng lớn, ở mức 80% tổng kim ngạch XNK trên địa bàn gồm 4.156 DN.

 

Nhưng phía hải quan cũng mới chỉ kiểm tra được với 811 DN và năm nay, hải quan cũng chỉ có thể cập nhật thông tin với khoảng 1.000 DN XNK. Vẫn còn khoảng 2,35 ngàn DN XNK lớn chưa được kiểm tra thông tin hoạt động để giảm thiểu rủi ro khi phân luồng. Nhằm đảm bảo tăng cường giám sát  nhưng vẫn bảo đảm sự thông thoáng cho hoạt động XNK, ngành Hải quan đã có kế hoạch tăng tỷ lệ soi container qua máy.

 

Để khắc phục tình trạng quá tải máy soi container và tránh phát sinh chi phí bốc dỡ cho DN, hải quan cũng đã đưa ra đề xuất cho phép soi ngay khi đưa hàng hóa từ tàu biển xuống bãi cảng. Song công suất soi container cũng chỉ chiếm một phần nhỏ so với lượng hàng hóa XNK. Thực trạng này tiếp tục là thách thức không chỉ riêng với hải quan trong ngăn chặn buôn lậu, gian lận thương mại trong lĩnh vực XNK hàng hóa.

---------------------------