Bạn Lâm Thị N. (SN 1989, quê Bình Định) vào học Cao đẳng Nguyễn Tất Thành khoa Thư ký. Sau khi tốt nghiệp, dù đã tham gia thi tuyển nhiều công ty, nhưng vẫn không xin được việc đúng chuyên ngành vì không có bằng Anh văn. N. chấp nhận làm nhân viên kinh doanh cho một công ty, nhưng thực chất là nhân viên bán hàng đa cấp, không có quan hệ, hàng bán chậm nên thu nhập quá bếp bênh, tháng được tháng mất. Được hai năm, N. quyết định chuyển sang bán rau ở chợ quận 10. Ban đầu bạn chỉ nghĩ đi bán rau để có thu nhập chi tiêu hằng ngày, chờ xin được một công việc hợp với ngành học của mình. Nhưng khi thấy bán rau có thu nhập ổn định, N. quyết định theo nghề này luôn.

 

Theo N., ban đầu đi bán rau cũng buồn vì đã lỡ mất nhiều năm học hành, nhưng sau đó bạn tư an ủi: “Làm công việc gì cũng được miễn có thu nhập để tự chi tiêu hằng ngày, nhiều người còn không có việc làm để nuôi sống bản thân”. Hiện N. cũng không có ý định sẽ quay trở lại đi làm với chuyên ngành mình được đào tạo mà sẽ để dành vốn rồi chuyển sang bán quần áo ở chợ lâu dài.

 

Không chỉ sinh viên các trường tư, cao đẳng gặp cảnh thất nghiệp, ngay cả những người tốt nghiệp các trường “có tiếng” cũng rơi vào tình trạng tương tự. Tạ Văn C. (SN 1991, quê Quảng Nam) tốt nghiệp khoa Lịch sử Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn hơn cả năm nay, loay hoay mãi C. vẫn không thể tìm được việc làm phù hợp với chuyên ngành mà mình theo học. Hiện C. đang thuê nhà trọ ở Thủ Đức và đi làm thêm tại Thư quán của một trường đại học. Chia sẻ về dự định tương lai, C. cũng muốn về quê xin việc tuy nhiên điều kiện để xin việc không hề dễ dàng bởi gia đình nghèo lại chẳng có mối quan hệ gì với các cơ quan. 

 

Bạn cùng lớp với C. là Thắng, hiện đang làm bảo vệ cho một công ty may ở Bình Dương. Công việc của Thắng khó khăn hơn nhiều vì phải làm theo ca. Đối với những ca ban ngày thì không sao, nhưng với những ca làm ban đêm thì phải thức thâu đêm. Phải mất nửa năm Thắng mới thích ứng được với công việc thay đổi giờ giấc liên tục này. 

Phạm Thị C. (SN 1989, quê Quảng Nam) là cựu sinh viên khoa Quản trị Nhà hàng khách sạn, Trường Đại học Yersin Đà Lạt. Tốt nghiệp năm 2012, chạy vạy khắp nơi vẫn không xin được việc làm ở Đà Lạt, C. quyết định vào Sài Gòn. Nhưng thực tế không như C. mong muốn, dù tốt nghiệp ngành nghề quản trị nhưng bằng cấp tiếng Anh không đạt nên C. chỉ được nhận vào những công việc phục vụ các quán ăn, quán nhậu. Quá suốt ruột với con đường tìm việc của con gái, gia đình động viên C. về quê nhưng làm được vài tháng C. xin nghỉ vì lương quá thấp, không đủ chi tiêu và đã quyết định... lấy chồng.  

 

Một trong nhiều lý do khiến các cựu sinh viên khó khăn trong tìm việc là kinh nghiệm thực tế. Khi nhu cầu tuyển dụng không nhiều do ảnh hưởng suy thoái kinh tế, những đơn vị sử dụng lao động chỉ chú trọng tuyển dụng các nguồn nhân lực đã thuần thục, biết việc để đỡ chi phí đào tạo. Anh Trương Quang Đ. (quê ở Đồng Nai), có hoàn cảnh rất khó khăn, ba mẹ đều làm rẫy, lại đông anh em, anh là con trai trưởng. Tốt nghiệp Cao đẳng kỹ thuật Cao Thắng chuyên ngành kế toán năm 2011, khi đi xin việc anh đều bị từ chối vì chưa có kinh nghiệm, có nơi nhận thì chỉ trả mức lương 2 triệu đồng nên Đ. đã quyết định làm công nhân để phụ giúp gia đình.

 

Anh Nguyễn Đình D. (quê Đồng Nai), tốt nghiệp Đại học Sư phạm kỹ thuật năm 2013 khoa cơ khí cũng không tìm được việc vì chưa có kinh nghiệm. Để không phải “ăn bám” gia đình dù đã tốt nghiệp, D. đi dạy kèm để mưu sinh, dù biết có dạy thêm bao nhiêu năm nữa cũng không thể tích lũy được kinh nghiệm thực tế ngành mình đã học.

 

T.M.M (nhà ở quận 5), có hộ khẩu thành phố, gia đình cũng khá giả, tốt nghiệp Đại học Khoa học Tự nhiên năm 2013 ngành quản trị mạng, chia sẻ: “Mới ra trường thì lấy đâu ra kinh nghiệm mà các công ty cứ đòi hỏi có kinh nghiệm”. Hiện tại M. đang khắc trứng và làm mô hình giấy bán để có thu nhập.

 

Trường hợp như M.Q (quê Đồng Nai) cũng không phải ngoại lệ. Tốt nghiệp Đại học Kinh tế Tài chính ngành tài chính ngân hàng, ra trường với tấm bằng khá nhưng Q. đã phải đi bán cà phê dạo. 

 

Những ngày tìm tư liệu, chúng tôi bắt gặp nhóm tiếp thị thuốc lá của một công ty ở TPHCM. Cả đội có tám người thì bốn trong số đó đã tốt nghiệp đại học, có những người là cựu sinh viên các trường: ĐH Giao thông vận tải TPHCM, ĐH Khoa học Tự nhiên TPHCM... nhưng đều có chung hoàn cảnh là không xin được việc làm. Hiện công việc hàng ngày của họ là dùng xe máy, chở thuốc lá đi tiếp thị, giao cho các quán tạp hóa, điểm bán thuốc lá dạo... 

Có những quán nhậu, nhân viên có trình độ đại học chiếm 10% - 20% là một câu chuyện bi hài nhưng có thực. Dạo quanh các quán này, không khó để tìm những cử nhân hàng ngày vẫn phải bưng bê, phục vụ quán. Mai là một trường hợp điển hình. Tốt nghiệp Trường ĐH Công nghệ thực phẩm, Mai ước mơ sẽ có những sản phẩm thực phẩm an toàn cho người tiêu dùng, áp dụng các kiến thức mình được học vào lĩnh vực chế biến, bảo quản. Nhưng kết quả khá bi quan, công việc cô đang làm cũng liên quan đến thực phẩm, nhưng là mời khách dùng thử đậu phộng đóng gói. Ngoài thu nhập tùy theo bán được sản phẩm, “lương” chính của Mai là từ tiền “bo” của khách, ước được khoảng 3,5 triệu đồng/tháng.

 

 

Theo thống kê của Bộ Lao động - thương binh và xã hội (LĐTBXH), tỷ lệ thất nghiệp tiếp tục tăng cao ở thanh niên. Trong đó, những người từ 20 đến 24 tuổi tốt nghiệp cao đẳng và đại học trở lên có tỷ lệ thất nghiệp rất cao (trên 20%). Đây là độ tuổi có nhiều suy nghĩ, hành động bộc phát. Đã có nhiều trường hợp vì không tìm được việc làm, đã bước vào con đường phạm tội, thậm chí kết thúc cuộc sống do áp lực bản thân, không đáp ứng được sự kỳ vọng của gia đình.

Tốt nghiệp đại học, tìm được một công việc phù hợp, ổn định và có mức lương đủ để trang trải cuộc sống luôn là mong mỏi lớn của các bạn sinh viên khi vừa cầm trên tay tấm bằng đại học. Nhưng trong số những người may mắn, vẫn còn rất nhiều bạn rơi vào cảnh thất nghiệp, không có việc làm ổn định. Con số mà Bộ LĐTBXH đưa ra với đối tượng thất nghiệp dài hạn trên 12 tháng chiếm tỷ lệ cao với 44,2%, tăng 2,4 lần so với cùng kỳ 2012. Trong đó, tỷ lệ ở nhóm có trình độ chuyên môn cao hơn 54%, còn nhóm không có trình độ chỉ là gần 40%. Trong những trường hợp đó, không ít người đã phải tự kiếm tiền bằng những hành vi... phạm pháp. Nhiều vụ án hình sự do các sinh viên thất nghiệp gây ra. 

 

Tốt nghiệp đại học cuối năm 2013, loay hoay mãi nhưng vẫn chưa tìm được việc, nên Trần H. (24 tuổi, quê Quảng Trị) ghé lại TP.Quy Nhơn (Bình Định) thăm bạn. Khi ngồi chơi tại bãi biển Quy Nhơn, H. thấy nhiều người đi tắm biển cất tài sản trong cốp xe máy nhưng không người trông coi đã nảy sinh ý định trộm cắp. Theo dõi các “con mồi” nhiều ngày liên tiếp tại các bãi tắm, khi phát hiện hai chủ xe sơ hở mất cảnh giác, H. đã móc cốp lấy 4 ĐTDĐ và tiền. Thấy dễ dàng, H. tiếp tục ra tay thì bị lực lượng công an bắt quả tang. 

 

Tốt nghiệp Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội, Q. và T. không về quê mà tiếp tục thuê trọ sống tại Hà Nội. Cuối năm 2013, qua internet, Q. làm quen với một đối tượng trú xã Kim Lũ, huyện Sóc Sơn, Hà Nội và mua của người này xe SH giá rẻ. 

 

Sau đó, Q. và T. tới khu vực chợ Hòa Bình, Hà Nội mua biển số rồi mang xe cầm lấy 52 triệu đồng đặt cược vào cá độ bóng đá. Do thua độ không có tiền chuộc xe, Q. liên hệ với người bán biển số giả để mua giấy đăng ký xe giả. Làm được giấy giả nên chiếc xe trên bán được 70 triệu đồng. Sau khi trả 52 triệu đồng, cả hai còn dư 18 triệu đồng.

 

Thấy “việc nhẹ mà lương cao”, Q. và T. tiếp tục mua thêm 3 chiếc SH. Hai tên dùng thủ đoạn cũ, làm giấy tờ và biển số giả đem cầm đồ, hưởng tiền chênh lệch hàng trăm triệu đồng. Cả 4 chiếc xe đều đang là tang vật của các vụ án trộm cắp tài sản tại TP.Hà Nội và tỉnh Bắc Ninh. Ngoài tội danh làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan, tổ chức, Q. và T. bị truy tố về hành vi chứa chấp hoặc tiêu thụ tài sản do người khác phạm tội mà có. TAND Hà Nội xử phạt Q. 8 năm tù, T. 5 năm tù về hai tội danh trên.

 

Dù có vướng vào vòng lao lý, nhưng cả ba trường hợp trên vẫn còn có cơ hội làm lại cuộc đời nếu biết hối cải. Nhưng bi kịch của nữ sinh viên Trường Đại học Kinh tế Quốc dân thì không còn cơ hội để thay đổi nữa. Đêm 10-10-2014, một số sinh viên nhìn thấy một người phụ nữ ngồi khóc trước khu nội trú. Các sinh viên cố gặng hỏi nhưng cô gái không trả lời. Đến sáng hôm sau, họ phát hiện cô gái này nằm sõng soài trong vũng máu tại khuôn viên sân thể thao, kiểm tra thì cô đã chết. Cơ quan CSĐT Công an quận Hai Bà Trưng phối hợp với các lực lượng chức năng tổ chức khám nghiệm hiện trường, lấy mẫu vân tay. Sau ba ngày điều tra, gia đình nạn nhân đã liên lạc với cơ quan công an làm thủ tục nhận thi thể về an táng. Nạn nhân xấu số 30 tuổi, gần đây cô gái có hiểu hiện buồn chán, trầm cảm vì không xin được việc làm. 

 

Những câu chuyện kể trên cho thấy không ít cử nhân đã rơi vào vết trượt dài trong vòng xoáy mưu sinh sau khi ra trường. Đáng buồn hơn, nhiều trường hợp đã không thể thoát khỏi cạm bẫy của ma túy. Triệu Việt Dũng (35 tuổi) tốt nghiệp khoa hóa của một trường đại học tại Hà Nội. Từ tháng 12-2011, do không có việc làm ổn định nên bắt đầu tìm hiểu cách sản xuất ma túy tổng hợp. Đến tháng 3-2012, Dũng nghiên cứu điều chế ma túy “đá” từ thuốc tân dược. Cựu sinh viên khoa hóa này đã trực tiếp mua các hóa chất, tân dược, dụng cụ để thực hiện việc sản xuất ma túy. Ngày 30-9-2012, Đội CSĐT tội phạm ma túy quận Long Biên bất ngờ kiểm tra nơi ở của Dũng, phát hiện một số dụng cụ, hóa chất dùng để sản xuất ma túy. Rất may đối tượng này chưa sản xuất được thành phẩm cuối cùng. Trước đó, Dũng từng có hành vi dùng dao khống chế một thanh niên cướp điện thoại iPhone 4.

 

Hoàng Thị Phương L. (SN 1990, quê Hà Giang), tốt nghiệp đại học nhưng chưa xin được việc làm, tận dụng ngoại hình cùng gương mặt xinh xắn, cô sẵn sang “vui vẻ” với các đại gia từ vài ba triệu đồng cho một lần đi khách. Dần dần, L. kiêm luôn “điều đào” cho khách làng chơi. “Nhân viên” của L. đa phần là sinh viên năm cuối của một trường đại học ở Hà Nội. Tuy tuổi đời còn rất trẻ, nhưng L. biết cách điều hành đường dây mua bán dâm khá chuyên nghiệp. Cụ thể, L. lấy tên giả để dễ bề hoạt động, khi có khách điện thoại yêu cầu, người đẹp sẽ điều các “nhân viên” đến những khách sạn sang trọng. L. bị cơ quan chức năng bắt quả tang khi đang cùng một sinh viên khác bán dâm cho khách. 

 

Nhiều trường hợp sinh viên các ngành công nghệ thông tin sử dụng các kiến thức, trình độ tin học công nghệ cao để phạm tội, ăn cắp các tài khoản dùng để mua hàng trên mạng, rút tiền mặt... thu lợi bất chính, khiến cho cơ quan chức 

năng gặp nhiều khó khăn trong điều tra.

 

Đâu là lối thoát cho hàng chục ngàn sinh viên đang thất nghiệp để không phải lãng phí nguồn nhân lực, tiền bạc, thời gian..., vẫn đang là câu hỏi khó chưa có lời giải đáp. 

 

 Theo: T.N.Thúy - Công an