Mức lương bình quân của Việt Nam ở mức 3,8 triệu đồng/tháng (181 USD) chỉ cao hơn Lào (119 USD), Campuchia (121 USD) và thấp hơn so với nhiều nước trong khu vực ASEAN như: Philippines (206 USD), Thái Lan (357 USD), Malaysia (609 USD), Singapore (3.547 USD).
Phát biểu tại Hội thảo "Chính sách tiền lương tại Việt Nam trong bối cảnh kinh tế thị trường và hội nhập", về các chính sách tiền lương ở Việt Nam, Thứ trưởng Bộ Lao động Thương Binh và Xã hội Phạm Minh Huân cho biết, trong bối cảnh Việt Nam ngày cần hội nhập sâu rộng hơn vào kinh tế khu vực và toàn cầu, các chính sách, thực tiễn điều chỉnh tiền lương cần được cải thiện.
Bên cạnh đó, xác lập tiền lương cần dựa trên cơ sở khoa học vững chắc, phản ánh nhu cầu của người lao động, gia đình họ, cũng như nhu cầu của doanh nghiệp và thị trường lao động nói chung.
"Chính sách tiền lương đã có nhiều điều chỉnh để phần nào theo kịp những biến chuyển của thị trường. Nhưng việc thương lượng, thỏa thuận về tiền lương của người lao động hạn chế dẫn đến tiền lương có xu hướng bị ép", Thứ trưởng nói.
Lương Việt Nam thấp nhất ASEAN
Tại Hội thảo, ông Malte Luebke - Chuyên gia cao cấp về tiền lương của ILO khu vực Châu Á -Thái Bình Dương cho biết, chỉ khoảng một phần ba số lao động có việc làm là được hưởng lương - nguồn thu nhập chính.
Tỷ lệ trên khá thấp so với trung bình trên thế giới (khoảng hơn 50%). Tuy nhiên, theo ông Malte Luebke, Việt Nam đã nhanh chóng thu hẹp khoảng cách này với thế giới bởi tỷ lệ lao động làm công ăn lương trên tổng số lao động có việc làm được dự báo là sẽ tăng nhanh trong những thập niên tới.
Về mức lương tối thiểu thấp, đại diện ILO cho biết, mức lương bình quân của Việt Nam ở mức 3,8 triệu đồng/tháng (181 USD) chỉ cao hơn Lào (119 USD), Campuchia (121 USD) và thấp hơn so với nhiều nước trong khu vực ASEAN như: Philippines (206 USD), Thái Lan (357 USD), Malaysia (609 USD), Singapore (3.547 USD).
Ông Malte Luebke cho rằng, sự khác biệt lớn về tiền lương giữa các quốc gia thành viên ASEAN phản ánh những khác biệt lớn trên nhiều phương diện, trong đó có năng suất lao động. Những quốc gia ứng dụng công nghệ mới, đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, thực hiện cải cách cơ cấu và nâng cao kỹ năng của lực lượng lao động cũng là những quốc gia tạo ra nền tảng cho hoạt động hiệu quả của doanh nghiệp và chuyển đổi sang các lĩnh vực có giá trị tăng cao hơn.
Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Lê Tiến Trường - Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam cho biết: "Không có doanh nghiệp chủ trương trả lương thấp cho lao động chỉ trừ khi tổ chức quản lý sản xuất không tạo ra năng lực cạnh tranh. Chúng tôi hiểu rằng nhu cầu lao động tăng, lương sẽ tăng nhưng chủ doanh nghiệp không xử lý được năng suất lao động. Khi lương tăng mà năng suất lao động không tăng thì năng lực cạnh tranh sẽ thấp đi. Do đó, xét ở vi mô, cần phải cải thiện năng suất lao động thì mới có tăng trưởng".
Bà Nicola Connolly, Chủ tịch Phòng Thương mại châu Âu (Euro Cham) nhìn nhận, 65% người lao động Việt Nam rơi vào bẫy kỹ năng (thiếu kỹ năng thực tế), nên năng suất lao động thấp. Do đó, Việt Nam cần nâng cao chương trình giáo dục, đưa việc rèn kỹ năng thực tế, sử dụng máy móc vào nhà trường…
Lương sẽ tăng theo năng suất
Thứ trưởng Phạm Minh Huân cho rằng, để cải thiện tiền lương thì nhất thiết phải cải thiện năng suất lao động bởi đây là hai yếu tố luôn tỷ lệ thuận với nhau. "Năng suất lao động không thể tăng đột biến, vì vậy, tôi cho rằng, lương cũng sẽ chỉ có thể tăng từ từ", ông nói.
Để giải quyết bài toán tăng năng suất lao động, Thứ trưởng Huân cho rằng, cần có những chính sách áp dụng công nghệ mới, đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, thực hiện cải cách cơ cấu và nâng cao kỹ năng của lực lượng lao động, nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng được như cầu thị trường.
Theo ông Nguyễn Mạnh Cường – Giám đốc Trung tâm hỗ trợ phát triển quan hệ lao động (Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội), trong quá trình hội nhập xu thế cạnh tranh sẽ làm tăng thêm chất lượng năng suất lao đông, do đó, sẽ tác động đến tiền lương.
"Khi Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do thì đều tăng lưu chuyển hàng hóa dịch vụ đầu tư, nó sẽ kích thích đầu tư các nước thành viên phát triển. Tăng lượng xuất khẩu sẽ tăng việc làm. Nó sẽ tác động cung cầu lao động, từ đó tác tác động đến tiền lương", ông Cường nói.
Trong khi đó, bà Sandra Polaski, Phó tổng giám đốc ILO thì cho rằng, lương tối thiểu có vai trò rất quan trọng trong việc tăng năng suất lao động. Nghiên cứu mới nhất cho thấy tăng tiền lương khiến người sử dụng lao động tìm cách tăng năng suất lao động thông qua đầu tư kỹ thuật, quá trình làm việc hiệu quả hơn...
"Để tăng năng suất lao động không chỉ đơn giản là yêu cầu người lao động làm việc chăm chỉ. Lương cần tăng cùng tăng năng suất, song song với đó, công nghệ - là công cụ để giúp lương tối thiểu được tăng lên đều đặn", chuyên gia từ ILO đề xuất.
